Prevod književnog dela kao originalna duhovna tvorevina autora
Prevod književnog dela kao originalna duhovna tvorevina autora
Prevod književnog dela, kao originalna duhovna tvorevina autora, bez obzira na njegovu umetničku ili drugu vrednost, predstavlja autorsko delo. Autorsko delo, drugo lice može iskorišćavati, samo po dozvoli autora, ako zakonom nije drugačije određeno. Lice čije je autorsko-imovinsko pravo povređeno, može zahtevati zaštitu tog prava i naknadu štetu koja mu je povredom nanešena. Međutim, i prerada autorskog dela (pa i prevoda), smatra se autorskim delom, ako predstavlja originalnu duhovnu tvorevinu autora, izraženu u određenoj formi.
Član 4 Zakona o autorskom i srodnim pravima
Iz obrazloženja:
„Prema utvrđenom činjeničnom stanju od strane prvostepenog suda, tužilac je 6.7.1978. godine, zaključio ugovor sa „BB“, o prevodu dela „GG“, na srpski jezik. U ugovoru je naveden rok predaje prevoda, kao i način isplate i visina autorskog honorara. U to vreme, tuženi je bio glavni urednik za inostranu književnost. Po zaključenju ugovora o prevodu, tužilac i tuženi VV su zajednički sarađivali oko prevoda dela, ali je tom prilikom često dolazilo do sukoba. Prevod romana, tužilac je predao VV, a januara meseca 1978. godine i direktoru „BB“. Redakcijski odbor „BB“ je nakon pribavljene recenzije od profesora opšte književnosti i teorije ŽŽ, dao nepovoljnu ocenu o prevodu tužioca da nije za izdavanje navedene knjige. Nakon toga, „BB“ je 9.4.1979. godine zaključila ugovor o prevodu istog dela sa tuženim VV, pa je na osnovu prevoda tuženog i izdala knjigu 1980. godine. Na osnovu nalaza i mišljenja veštaka ZZ, diplomiranog filologa i prevodioca i sudskog tumača za engleski, koji je sud prihvatio, utvrđeno je da je tuženi VV, u svom prevodu pod kojim je objavljena knjiga 1980. godine, koristio prevode tužioca da se radi o redakciji prevoda, a ne preradi dela.
Visinu materijalne štete sud je dosudio, prihvatajući nalaze i mišljenja veštaka, u iznosu od koji bi pripao tužilji po ugovoru od 6.7.1997. godine. Visinu naknade nematerijalne štete sud je dosudio na osnovu člana 28. u vezi člana 95. Zakona o autorskom pravu koji je tada bio na snazi.
Polazeći od napred navedenih činjenica, sud je usvojio tužbeni zahtev da su tuženi izvršili povredu autorskih prava i da su u obavezi da naknade tužilji nematerijalnu i materijalnu štetu.
Vrhovni sud Srbije nalazi da prvostepeni sud nije pravilno i potpuno utvrdio činjenično stanje koje je od odlučnog značaja za pravilnu primenu materijalnog prava.
U ovoj parnici sporno je, da li su tuženi: „BB“ i VV, povredili autorsko-imovinsko pravo ili autorsko-moralno pravo tužioca, izdavanjem 1980. godine knjige „GG“ u kojoj je tuženi VV označen kao prevodilac. Odredbom člana 5. stav 1. Zakona o autorskom pravu, koji je bio na snazi kada je ugovor između stranaka zaključen, propisano je da prevod, prilagođavanje, muzičke obrade i druge prerade autorskih dela zaštićeni su kao i izvorno delo. Prevod književnog dela, kao originalna duhovna tvorevina autora, bez obzira na njegovu umetničku ili drugu vrednost, predstavlja autorsko delo. Autorsko delo, drugo lice može iskorišćavati, samo po dozvoli autora, ako zakonom nije drugačije određeno. Lice čije je autorsko-imovinsko pravo povređeno, može zahtevati zaštitu tog prava i naknadu štetu koja mu je povredom nanešena. Međutim, i prerada autorskog dela (pa i prevoda), smatra se autorskim delom, ako predstavlja originalnu duhovnu tvorevinu autora, izraženu u određenoj formi. Delo prerade je delo u kome su prepoznatljivi karakteristični elementi prerađenog dela. Redakcija prevoda nije autorsko delo i redakcija ne predstavlja originalnu duhovnu tvorevinu.
Da li je prevod tuženog VV, knjige „GG“ u izdanju „BB“ 1980. godine, nastao samo redakcijom prevoda tužioca ili preradom istog ili predstavlja samostalni prevod, ne može se sa sigurnošću utvrditi bez mišljenja odgovarajućeg stručnjaka. Činjenica je da se veštak izjasnio da prevod VV predstavlja samo savršenu redakciju prevoda tužioca, a ne i preradu istog, odnosno da ne predstavlja originalnu duhovnu tvorevinu. Međutim, mišljenje veštaka, koje je prvostepeni sud prihvatio, ovaj sud ne može za sada sa sigurnošću prihvatiti. Ovo, sa razloga, što su se više stručnjaka iz ove oblasti nepovoljno izjasnili o prevodu tužioca, a veoma povoljno o prevodu tuženog VV. Naime, prevod tužioca od strane profesora ŽŽ, redakcijskog odbora „BB“ i drugih, pa i samog veštaka je ocenjen kao grub i nedoteran, a prevod VV, kao briljantan. Prema tome, potpuno je nejasno, kako se samo redakcijom (ukoliko se radi o redakciji) može od jednog grubog, nepotpunog i nedoteranog prevoda stvoriti izvanredan prevod. Stoga su osnovani žalbeni navodi, da u konkretnom slučaju, veštačenje u ovoj pravnoj stvari, treba poveriti katedri za jezik i književnost Filološkog fakulteta u B. ili Udruženju književnih prevodilaca Srbije ili odrediti kao veštaka nekog od eminentnih književnih prevodilaca.
Veštak je nalaz i mišljenje dao polazeći od prevoda VV i više prevoda tužioca (prvog, koji je dala VV; drugog, koji je dala direktoru „BB“ i trećeg, zaštićenog kod JAA). Zaključak da je (ako je) VV koristio ili mogao koristiti prevode (koje?) treba sa sigurnošću utvrditi s obzirom da tuženi osporava da je neke od ovih prevoda imao u posedu.
U slučaju povrede autorsko-imovinskog prava lice čije je pravo povređeno može zahtevati naknadu štete ili naknadu po pravilima sticanja bez osnova, ako su ispunjeni uslovi za podnošenje oba zahteva, s tim što se naknada za isti gubitak po oba zahteva ne može kumulirati. Iznos naknade štete se utvrđuje veštačenjem ili na drugi način. U svakom slučaju tužiocu ne pripada pravo na iznos naknade po osnovu ugovora o prevodu i autorskom honoraru, s obzirom da isti nije ni realizovan. Visina naknade nematerijalne štete se utvrđuje po slobodnoj oceni, jer ta naknada predstavlja satisfakciju povređenog moralnog autorskog prava.
U ponovnom postupku, novim veštačenjem treba sa sigurnošću utvrditi odnos između prevoda tužioca i tuženog VV, odnosno utvrditi da li se radi o redakciji, preradi ili samostalnom prevodu. Od utvrđenja ove činjenice ne zavisi samo osnovanost tužbenog zahteva, već i obim zaštite eventualno povređenog autorskog prava tužioca kao i autorska prava tuženog VV, ukoliko se radi o preradi ili samostalnom prevodu.“
(Rešenje Vrhovnog suda Srbije, Gž. 116/2005 od 28.12.2005. godine)
