Pravo na radnu knjižicu lica starijeg od 15 godina života
Pravo na radnu knjižicu lica starijeg od 15 godina života
„Prema članu 204. st. 1-3. Zakona o radu („Sl. glasnik RS“, br. 24/2005, 61/2005 i 54/2009), radnu knjižicu zaposleni predaje poslodavcu prilikom zasnivanja radnog odnosa. Radna knjižica je javna isprava, koju izdaje opštinska uprava.
U članu 5. Zakona o radu zaposlenim se smatra fizičko lice koje je u radnom odnosu kod poslodavca, a prema članu 24. Zakona o radu, radni odnos može da se zasnuje sa licem koje ima najmanje 15 godina života.
Na osnovu člana 277. tačka 4) Zakona o radu produženo je važenje Pravilnika o radnoj knjižici („Sl. glasnik RS“, br. 17/97), do donošenja novog propisa. U članu 5. važećeg Pravilnika o radnoj knjižici propisano je da zahtev za izdavanje radne knjižice nezaposleno lice podnosi nadležnom organu opštinske uprave prema mestu njegovog prebivališta, a zaposleni prema mestu njegovog zaposlenja. U radnu knjižicu se upisuju podaci o stažu osiguranja ostvarenom u radnom odnosu ili po nekom drugom osnovu i drugi podaci utvrđeni Pravilnikom o radnoj knjižici.
Prema tome, radna knjižica je javna isprava koju izdaje opštinska uprava, a u članu 5. Pravilnika o radnoj knjižici utvrđena je mesna nadležnost opštinske uprave za izdavanje radne knjižice i to prema mestu prebivališta nezaposlenog lica, a za zaposlene prema mestu rada.
Povodom primene člana 5. Pravilnika o radnoj knjižici, a u vezi sa pitanjem da li se licu koje nema svojstvo nezaposlenog u smislu propisa o zapošljavanju može izdati radna knjižica, treba imati u vidu da se, prema Zakonu o radu, radna sposobnost stiče sa 15 godina života (član 24. Zakona), da je radna knjižica javna isprava i da se u radnu knjižicu upisuju, ne samo podaci o stažu osiguranja iz radnog odnosa, već i podaci o stažu koji se po propisima o penzijskom i invalidskom osiguranju priznaje u staž osiguranja (član 18. Pravilnika), kao i da je, od 1997. godine, kada je Pravilnik o radnoj knjižici stupio na snagu, došlo do izmena sistemskih propisa u oblasti obrazovanja, rada, zapošljavanja i penzijskog i invalidskog osiguranja.
S tim u vezi, raniji propisi o penzijskom i invalidskom osiguranju su isključivali mogućnost da lice koje ima status redovnog studenta prema propisima u oblasti obrazovanja može imati svojstvo osiguranika, važeći propisi u oblasti obrazovanja ne prepoznaju redovne i vanredne studente, odnosno važeći Zakon o penzijskom i invalidskom osiguranju ne isključuje mogućnost da studenti (bez obzira da li se sami finansiraju ili se finansiraju iz budžeta) stiču svojstvo osiguranika na penzijsko i invalidsko osiguranje. Prema važećem Zakonu o penzijskom i invalidskom osiguranju, svojstvo osiguranika stiče lice koje zasnuje radni odnos ili zaključi ugovor o privremenim ili povremenim poslovima, ugovor o delu, autorski ugovor ili drugi ugovor po osnovu koga ostvaruje naknadu ili po nekom drugom osnovu. U tom smislu, okolnost da je novi Zakon o zapošljavanju i osiguranju za slučaj nezaposlenosti suzio krug lica koja se smatraju nezaposlenim i koja ostvaruju prava utvrđena tim zakonom po osnovu nezaposlenosti ne treba da bude smetnja da se licu koje nema svojstvo nezaposlenog u smislu tog zakona izda radna knjižica, da to lice ostvari pravo na rad u skladu sa napred navedenim propisima i da mu se staž osiguranja ostvaren po tom osnovu upiše u radnu knjižicu.
Imajući u vidu navedeno, odredbu člana 5. važećeg Pravilnika o radnoj knjižici treba šire tumačiti, odnosno nadležni opštinski organ uprave treba da izda radnu knjižicu licu koje ima najmanje 15 godina života, bez obzira da li ima status nezaposlenog u skladu sa važećim Zakonom o zapošljavanju i osiguranju za slučaj nezaposlenosti, a po pravilu, radna knjižica izdaje se prema prebivalištu podnosioca zahteva, pri čemu zaposleni taj zahtev može podneti i opštinskom organu uprave prema mestu njegovog zaposlenja.“
Mišljenje Ministarstva rada i socijalne politike br. 011-00-763/2009-02 od 17.11.2009. godine